Łatwa ocena liczby i ruchliwości plemników – komora Maklera

Najnowszy podręcznik WHO rekomenduje użycie rozszerzonej komory Neubauera do oceny koncentracji plemników w próbce nasienia. Istnieją jednak także inne możliwości służące rutynowej ocenie koncentracji plemników w manualnej ocenie jakości nasienia. Jedną z nich jest użycie komory Maklera. Komora Maklera składa się z 3 elementów: obsadki utrzymującej komorę na stoliku mikroskopu, części na którą nakrapla się próbkę nasienia i elementu nakrywającego, na którym umieszczona jest siatka zliczeniowa składająca się ze 100 jednakowych kwadratów połączony w jeden duży kwadrat (małe kwadraty w układzie 10 x 10). Komora Maklera zawiera tylko jedną taką siatkę o boku 1 mm. Poza obrębem siatki widoczne jest także pole nie zawierające żadnej podziałki, jednak całkowita powierzchnia preparatu obserwowana w komorze Maklera jest mniejsza niż obserwowana przy wykonaniu preparatu na szkiełku mikroskopowym i nakryciu go szkiełkiem nakrywkowym o standardowych wymiarach (22 x 22 mm).

Komora Maklera

Komora Maklera jest bardzo prosta w użyciu. Ocena koncentracji przy jej pomocy nie wymaga wykonywania rozcieńczeń, a jedynie unieruchomienia plemników (przez ogrzanie), co eliminuje szereg ewentualnych błędów wynikających z niewłaściwego wykonywania rozcieńczeń, a także zaoszczędza czas na przygotowanie preparatu. Po drugie przeliczenie liczby zliczonych w komorze Maklera plemników na ich koncentrację w nasieniu jest bardzo proste – liczba plemników zliczona w 10 małych kwadratach odpowiada koncentracji plemników w milionach na mililitr nasienia. Tym samym jeśli pod mikroskopem zliczane są plemniki z całej siatki to ich koncentrację uzyskuje się przez podzielenie uzyskanej liczby przez 10. Prostota wyliczania koncentracji eliminuje błędy wynikające z kolei np. z niewłaściwego zastosowania wzorów.

W praktyce, komora Maklera jest też wygodnym narzędziem do oceny ruchliwości plemników, ze względu na to że pole widzenia jest podzielone na niewielkie kwadraty, a jednocześnie jej głębokość nie ogranicza ruchliwości plemników i nie powoduje nakładania się obrazów na różnych głębokościach preparatu. Podział pola widzenia na kwadraty ułatwia zliczanie plemników o różnych typach ruchu w kolejnych niewielkich polach w danym momencie, dzięki czemu trudniej jest przeszacować ruchliwość postępową, co zdarza się w preparatach bez „podziałki”. Takie zawyżanie liczby plemników o ruchu postępowym zdarza się na skutek zliczania plemników „wpływających” w pole widzenia i najczęściej zdarza się przy znacznej koncentracji i ruchliwości plemników. W komorze Maklera można także zaobserwować występowanie komórek okrągłych, agregatów czy aglutynatów (Zobacz także: Aglutynacja plemników), pasm śluzu itp. elementów obserwowanych rutynowo podczas wstępnej oceny nasienia w preparacie bezpośrednim.

Pomimo, że metoda oceny koncentracji plemników za pomocą komory Maklera nie jest wymieniana jako jedna z rekomendowanych przez podręcznik WHO z 2010 roku, to jej zastosowanie może okazać się bardzo praktyczne, szczególnie w laboratoriach określających parametry nasienia dla własnych potrzeb (np. na potrzeby procedur wspomaganego rozrodu (ICSI, IVF, inseminacja domaciczna), kwalifikacji do programów dawstwa nasienia czy bankowania nasienia). Tym bardziej, że liczne badania dowiodły iż porównanie wyników koncentracji plemników uzyskiwane przy pomocy komory Maklera i komory Neubauera są porównywalne [1-2], szczególnie w przypadkach pacjentów z wysokimi wartościami koncentracji plemników. Ewentualne rozbieżności mogą wystąpić w grupie pacjentów z oligozoospermią. Poza tym w grupie z wysoką koncentracją plemników drobne różnice (rzędu kilku milionów na mililitr) w koncentracji plemników mają także mniejsze znaczenie kliniczne, co w pewnym sensie usprawiedliwia mniejszą precyzję wyniku.

Istotne uwagi praktyczne:
– ruchliwość za pomocą komory Maklera należy oceniać niezwłocznie po naniesieniu próbki do komory i jej przykryciu. Z upływem czasu plemniki ruchliwe mogę gromadzić się w siatce komory, w której zlicza się plemniki;
– w przypadkach niższej koncentracji plemników liczba plemników obecnych w siatce może być zbyt mała dla prawidłowego procentowego określenia ruchliwości czy koncentracji. W praktyce dotyczy to przypadków w których w siatce zlicza się mniej niż 200 plemników (w przeliczeniu oznacza to koncentrację poniżej 20 milionów na mililitr);
– do oceny koncentracji plemników konieczne jest ich unieruchomienie najlepiej przez ogrzanie próbki w gorącej wodzie. Zliczanie plemników bez wcześniejszego unieruchomienia powoduje zafałszowanie wyniki, które jest tym większe im wyższa jest koncentracja i ruchliwość;
– przed użyciem do oceny ruchliwości komorę dobrze jest ogrzać (np. w inkubatorze), aby nie nakładać próbki na zimne szkoło co mogłoby spowodować pogorszenie ruchliwości;
– nie jest konieczne określenie pola powierzchni widzenia mikroskopu (które powinno być wykonane na potrzeby użytkowania komory Neubauera w celu prawidłowego wyboru rozcieńczenia na podstawie obserwacji danej liczby plemników w polu widzenia).

Opracowanie: Eliza Filipiak (dr n. med), Katarzyna Marchlewska (dr n. med.)

Bibliografia:
1. Marchlewska, K., et al., Comparison of the precision in determination of human sperm concentration between and improved Neubauer haematocytometer and Makler counting chamber. Clinical and Experimental Medical Letters, 2010. 51(2).
2. Cardona-Maya, W., J. Berdugo, and A. Cadavid, [Comparing the sperm concentration determined by the Makler and the Neubauer chambers]. Actas Urol Esp, 2008. 32(4): p. 443-5.