Badania biochemiczne plazmy nasienia – badania wspomagające w diagnostyce męskiej niepłodności

Poza badaniami jakie można wykonać na plemnikach, istnieją także oznaczenia, które można wykonać w płynie nasiennym (czyli w płynie, w którym zawieszone są plemniki i który pochodzi głównie z pęcherzyków nasiennych i prostaty). Skład i jakość płynu nasiennego ma oczywiście wpływ na przebywające w nim plemniki, a dodatkowo oznaczenie poszczególnych składników w płynie nasiennym pozwala ustalić czy poszczególne organy męskiego układu płciowego funkcjonują prawidłowo. Badania biochemiczne plazmy nasienia umożliwiają wykrycie tzw. markerów czynności gruczołów męskiego układu rozrodczego czyli pęcherzyków nasiennych i prostaty, a także najądrzy. Dzięki tym badaniom można precyzyjnie i w prosty sposób ustalić, w którym miejscu dochodzi do nieprawidłowości np. stanów zapalnych. Niestety oznaczenia te, choć wyjątkowo pomocne w diagnostyce męskiej niepłodności są rzadko wykonywane jako rutynowa diagnostyka w polskich warunkach. Można je wykonać tylko w nielicznych lokalizacjach i zwykle na wynik oczekuje się dość długo.

Zobacz gdzie można wykonać: link

Trzy najważniejsze oznaczenia wykonywane w płynie nasiennym dotyczą następujących składników:

• kwasu cytrynowego (jako znacznika funkcji prostaty, czyli gruczołu krokowego),
• fruktozy (jako znacznika funkcji pęcherzyków nasiennych),
• α-glukozydazy obojętnej (w skrócie NAG, jako znacznika funkcji najądrzy).

Kwas cytrynowy
Kwas cytrynowy jest wydzielany przez prostatę. Niedostateczne wydzielanie kwasu cytrynowego ma miejsce w przypadkach stanu zapalnego gruczołu krokowego. Postuluje się, że kwas cytrynowy może odgrywać rolę w utrzymaniu równowagi osmotycznej w nasieniu, co może mieć wpływ na funkcjonowanie i budowę morfologiczną plemników.

Wskazania do wykonania oznaczenia kwasu cytrynowego w nasieniu to m.in.:
– hypoandrogenizm,
– podejrzenie zaburzeń receptora dla testosteronu (zespół częściowej niewrażliwości na androgeny),
– podejrzenie stanu zapalnego gruczołu krokowego,
– azoospermia (brak plemników w nasieniu),
– leukocytospermia (nadmierna liczba leukocytów w nasieniu).

Prawidłowa zawartość kwasu cytrynowego wynosi 52 µM / ejakulat lub więcej.

Fruktoza
Fruktoza jest wydzielana przez pęcherzyki nasienne, których wydzielina jest głównym składnikiem ejakulatu. Ilość fruktozy w nasieniu odzwierciedla funkcję wydzielniczą pęcherzyków nasiennych. Zmniejszone wydzielanie płynu z pęcherzyków nasiennych ma miejsce w przypadkach hipoandrogenizmu, po infekcjach pęcherzyków nasiennych i w przypadkach wrodzonej agenezji pęcherzyków nasiennych.

W ramach oznaczania fruktozy, poza fruktozą całkowitą można oznaczyć jeszcze dwa inne parametry:
– fruktozę skorygowaną (ponieważ niska zawartość fruktozy może mieć wpływ na ruchliwość plemników ten parametr oblicza się w zależności od koncentracji plemników o ruchu postępowym )
– zużycie fruktozy w czasie (w przypadku zbyt szybkiego zużywania substancji energetycznej przez plemniki ich ruchliwość i zdolność do zapłodnienia w czasie spada).

Wskazania do oznaczenia fruktozy w nasieniu to m.in.:
– hypoandrogenizm,
– podejrzenie zaburzeń receptora dla testosteronu,(zespół częściowej niewrażliwości na androgeny),
– podejrzenie stanu zapalnego pęcherzyków nasiennych,
– asthenozoospermia (nieprawidłowa, osłabiona ruchliwość plemników),
– leukocytospermia (nadmierna liczba leukocytów w nasieniu),
– azoospermia (brak plemników w nasieniu),
– zwiększona objętość ejakulatu,
– zwiększona lepkość ejakulatu,
– kwaśne pH.

Prawidłowa zawartość fruktozy całkowitej w nasieniu wynosi 2.4 mg / ejakulat (13 µM / ejakulat) lub więcej. Zakres wartości prawidłowych fruktozy skorygowanej wynosi 2,5 – 8 mg fruktozy / mln plemników / ml.

α-glukozydaza obojętna
W najądrzu zachodzi jeden z najistotniejszych etapów dojrzewania plemników czyli uzyskanie przez nie zdolności ruchu. Przewlekłe stany zapalne najądrza prowadzą do asthenozoospermii, zaburzeń w budowie morfologicznej plemników oraz fragmentacji chromatyny plemnikowej. U pacjentów z azoospermią i prawidłowym poziomem androgenów w krwi obwodowej, aktywność α-glukozydazy obojętnej w plazmie nasienia jest niezawodnym znacznikiem funkcji najądrza i jego udziału w tworzeniu ejakulatu. Pacjenci z azoospermią i obustronną niedrożnością pomiędzy najądrzami a przewodem wytryskowym mają bardzo niską aktywność α-glukozydazy obojętnej w plazmie nasienia.

Wskazania do oznaczenia aktywności α-glukozydazy obojętnej obojętnej to m.in.:
– podejrzenie stanu zapalnego najądrzy lub jąder,
– podejrzenie obniżonej zdolności antyoksydacyjnej w nasieniu,
– asthenozoospermia (nieprawidłowa, osłabiona ruchliwość plemników),
– leukocytospermia (nadmierna liczba leukocytów w nasieniu),
– azoospermia (brak plemników w nasieniu),
– teratozoospermia (zaburzenia budowy plemników),
– kontrola po wazektomii (jako potwierdzenie niedrożności dróg wyprowadzających nasienie).

Prawidłowa zawartość α-glukozydazy obojętnej (NAG) w nasieniu wynosi 20 mU/ejakulat lub więcej.

Interpretacji wszystkich opisanych wyników dokonuje się w kontekście wyników innych badań dlatego dla właściwej ich oceny wskazana jest konsultacja andrologiczna.

Opracowanie: Katarzyna Marchlewska (dr n. med.), Eliza Filipiak (dr n. med.)

Z0BACZ TAKŻE

Dodatkowe testy i badania nasienia

Poza badaniem ogólnym nasienia (spermiogramem) laboratoria dysponują obecnie wieloma innymi możliwościami... Więcej →

Interpretacja wyników badania nasienia

Wynik badania ogólnego nasienia oceniać powinno się wykorzystując wytyczne np. WHO (Światowej Organizacji... Więcej →

Badanie nasienia po wazektomii

Wazektomia staje się coraz bardziej popularną metodą antykoncepcyjną u mężczyzn. Można ją obecnie... Więcej →