Inseminacja domaciczna (IUI) – kilka faktów, które warto znać przed wykonaniem zabiegu

Poniżej przedstawiamy kilka istotnych faktów, które są ważne z punktu widzenia pacjentów rozważających wykonanie zabiegu sztucznej inseminacji domacicznej (IUI – ang. intrauterine insemination). Przedstawione uwagi pozwolą Państwu na lepsze przygotowanie się do zabiegu, a jednocześnie na ocenę, czy procedura przygotowawcza i sam zabieg jest przeprowadzany przez personel medyczny z należytą starannością i z regułami sztuki wynikającymi zarówno z badań naukowych, jak i z praktycznych obserwacji.

Punkt 1: Przed podjęciem decyzji o inseminacji NIEZBĘDNE jest wykonanie badania nasienia partnera, w celu ustalenia jego jakości oraz tego czy nasienie zawiera plemniki.

Jeśli badanie nasienia nie zostanie wykonane, nie będzie wiadomo czy jakość nasienia partnera jest wystarczająca, aby można liczyć na sukces (uzyskanie ciąży) w programie sztucznej inseminacji. Dlatego, aby zaoszczędzić sobie stresu, oczekiwania, a także pieniędzy na kolejne zabiegi sztucznej inseminacji, należy z wyprzedzeniem wykonać badanie nasienia partnera, co pozwoli zdecydować, czy sztuczna inseminacja ma sens. Niestety w praktyce zdarza się czasem, że na inseminację zgłaszają się pary, które nie mają wykonanego badania nasienia (czasem jest to jawne zaniedbanie lekarza kierującego, czasem niechęć pacjenta do wykonania tego badania). Jeżeli mężczyzna z takiej pary ma dobre parametry nasienia, to wtedy problem jest mniejszy, jednak jeżeli jego nasienie jest „słabe”, to para taka jest z góry skazana na niepowodzenie zabiegu. Największe szanse na skuteczną inseminację ma nasienie z koncentracją plemników co najmniej 10 mln/ml i dobrymi parametrami ruchu i morfologii plemników. Jednak na jakość preparatu  może negatywnie wpływać także podwyższona lepkość nasienia oraz występowanie aglutynacji. Wśród stanów, które można wykryć wcześniej w badaniu nasienia, a które praktycznie dyskwalifikują pacjenta z programu sztucznej inseminacji są: azoospermia (brak plemników w nasieniu), kryptozoospermia lub poważna oligozoospermia (bardzo znikoma liczba plemników w nasieniu),  nekrospermia (znaczna liczba martwych plemników) lub poważna asthenozoospermia (znaczące upośledzenie ruchu plemników, większość plemników nieruchomych).

Punkt 2: Przygotowanie nasienia (tzw. preparatyka nasienia) partnera przed inseminacją ma na celu wyselekcjonowanie najlepszych plemników (wykazujących ruch postępowy) oraz oddzielenie ich od plazmy nasienia. Ponieważ jedynie ruchliwe plemniki mają szanse na udział w zapłodnieniu komórki jajowej, zwiększenie ich koncentracji w podawanej próbce zwiększa szanse powodzenia zabiegu. W przypadku gdy zabieg inseminacji jest przeprowadzany w innym miejscu niż preparatyka nasienia preparat musi być dostarczony na miejsce z zachowaniem najwyższej ostrożności. Plemniki są wrażliwe na zmiany temperatury oraz wibracje; istotne też jest aby czas między preparatyką, a inseminacją był możliwie krótki. Należy też pamiętać, że preparat jest przygotowany w warunkach jałowych, nie należy go otwierać aby nie dopuścić do zakażenia próbki i w konsekwencji do powikłań po zabiegu sztucznej inseminacji.

Poniższe filmy przedstawiają preparaty mikroskopowe z nasienia przed (film po lewej stronie) i po (film po prawej stronie) przygotowaniu do inseminacji metodą gradientową. W preparacie „po przygotowaniu” widać wyraźnie, że plemników o ruchu postępowym jest więcej i że ich ruch jest szybszy.

Punkt 3: Podczas przygotowania do sztucznej inseminacji pacjentka poddawana jest stymulacji hormonalnej mającej na celu pobudzenie do rozwoju pęcherzyków jajnikowych zawierających komórki jajowe. Niezbędne jest monitorowanie rozwoju pęcherzyków jajnikowych u pacjentki (za pomocą USG), co pozwala na właściwe prowadzenie stymulacji hormonalnej oraz najlepsze oszacowanie stanu dojrzałości pęcherzyków jajnikowych. W momencie prawidłowej dojrzałości pęcherzyków (18-20 mm) niezbędne jest też podanie pacjentce preparatu zawierającego hCG (np. Pregnyl, Ovitrelle), wywołującego owulację. Prawidłowo owulacja następuje od 22 do 47 godzin po jego podaniu, a zabieg sztucznej inseminacji powinien zostać wykonany od 12 do 36 godzin po podaniu preparatu. Przestrzeganie ram czasowych przeprowadzania zabiegu inseminacji po podaniu hCG jest bardzo istotne. Może się jednak zdarzyć, że mimo iż pęcherzyk w wyniku stymulacji prawidłowo wzrasta, nie dochodzi do jego pęknięcia – owulacji, w wyniku czego nie może też dojść do zapłodnienia.

Punkt 4: Wykonanie inseminacji świeżo oddanym nasieniem jest bardziej skuteczne niż nasieniem mrożonym. Jednakże są sytuacje, kiedy wcześniejsze zamrożenie nasienia partnera powinno być zastosowane „na wszelki wypadek” np. jeśli partner nie ma możliwości stawienia się w klinice (np. ze względów zawodowych lub odległego miejsca zamieszkania) lub, jeśli konieczność oddania nasienia tuż przed inseminacją jest dla partnera zbyt stresująca i istnieje ryzyko, że nie uda mu się oddać nasienia w wyznaczonym czasie. Korzystanie z zamrożonego nasienia stosowane jest także w przypadku inseminacji nasieniem dawcy. Jest to praktykowane również ze względu na konieczność uniknięcia zakażeń przenoszonych drogą płciową (Zobacz także: Dlaczego nasienie dawców jest mrożone, a nie wykorzystywane „na świeżo”?). Aby zminimalizować negatywny efekt mrożenia nasienia, nasienie dawcy powinno być wcześniej poddane testom przeżywalności po rozmrożeniu. (Zobacz także: Program dawstwa nasienia).

Punkt 5: Podwójne inseminacje w tym samym cyklu nie zwiększają szansy na uzyskanie ciąży w porównaniu z pojedynczą inseminacją. Jeśli nie ma do tego konkretnych wskazań, podwójna inseminacja jest raczej nadużyciem, niż skuteczną metodą leczenia. Bardziej istotne niż wielokrotne podawanie nasienia jest dokładne wyznaczenie momentu owulacji i podanie odpowiednio przygotowanego nasienia w odpowiednim momencie.

Niektóre z najnowszych badań pokazują, że w przypadku kiedy za niepłodność odpowiedzialny jest czynnik męski podwójne inseminacje nieznacznie zwiększają szanse powodzenia w porównani z pojedynczą inseminacją ^{1, 2}. Zdecydowanie liczniejsze są jednak badania zaprzeczające temu i dowodzące, że pomiędzy pojedynczą a podwójną inseminacją nie ma różnicy w skuteczności ^3-7.

_{Opracowanie: Eliza Filipiak (dr n. med.), Katarzyna Marchlewska (dr n. med.)}

_{Źródła badań:}

1. Ghanem ME, Bakre NI, Emam MA, Al Boghdady LA, Helal AS, et al. The effects of timing of intrauterine insemination in relation to ovulation and the number of inseminations on cycle pregnancy rate in common infertility etiologies. Hum Reprod 2010.
2. Liu W, Gong F, Luo K, Lu G. Comparing the pregnancy rates of one versus two intrauterine inseminations (IUIs) in male factor and idiopathic infertility. J Assist Reprod Genet 2006; 23: 75-9.
3. Rahman SM, Malhotra N, Kumar S, Roy KK, Agarwal A. A randomized controlled trial comparing the effectiveness of single versus double intrauterine insemination in unexplained infertility. Fertil Steril; 94: 2913-5.
4. Tonguc E, Var T, Onalan G, Altinbas S, Tokmak A, et al. Comparison of the effectiveness of single versus double intrauterine insemination with three different timing regimens. Fertil Steril; 94: 1267-70.
5. Bagis T, Haydardedeoglu B, Kilicdag EB, Cok T, Simsek E, et al. Single versus double intrauterine insemination in multi-follicular ovarian hyperstimulation cycles: a randomized trial. Hum Reprod; 25: 1684-90.
6. Polyzos NP, Tzioras S, Mauri D, Tatsioni A. Double versus single intrauterine insemination for unexplained infertility: a meta-analysis of randomized trials. Fertil Steril 2009; 94: 1261-6.
7. Osuna C, Matorras R, Pijoan JI, Rodriguez-Escudero FJ. One versus two inseminations per cycle in intrauterine insemination with sperm from patients’ husbands: a systematic review of the literature. Fertil Steril 2004; 82: 17-24.

Gdzie wykonać: link