Indeksy wielokrotnych defektów plemnika (TZI, MAI i SDI) – czym są i jak je policzyć?

Poza oceną morfologii plemników w prostym systemie plemnik „prawidłowy”/”nieprawidłowy” można także wykonać bardziej szczegółową analizę uwzględniającą częstość występowania poszczególnych anomalii budowy (dotyczących główki, wstawki, witki, czy obecności zawieszek cytoplazmatycznych) i na jej podstawie wyliczyć odpowiednie indeksy. Uznaje się, że indeksy te mogą być pomocne, szczególnie w przypadkach kiedy trzeba ocenić stopień zaburzenia procesu spermatogenezy. W praktyce najczęściej spotykanym jest tzw. indeks teratozoospermii (TZI). Do obliczenia tych indeksów najwygodniej jest wykorzystywać sumator laboratoryjny (tzw. hematologiczny) pozwalający na jednoczesne zliczanie anomalii różnych typów. Wraz z zastosowaniem komputerowo wspomaganej analizy nasienia wyliczenie poszczególnych indeksów staje się coraz prostsze i częściej spotykane dlatego warto znać ich znaczenie i wiedzieć skąd się biorą.

W użyciu są 3 indeksy:

MAI – indeks anomalii wielokrotnych (ang.: multiple anomalies index)
TZI – indeks teratozoospermii (ang.: teratozoospermia index)
SDI – indeks deformacji plemnika (ang.: sperm deformity index)

Do wyliczenia ww. indeksów, każdego nieprawidłowego plemnika ocenia się pod względem wszystkich obserwowanych w nim defektów w obrębie główki, wstawi i witki, a także w zakresie obecności zawieszek cytoplazmatycznych przekraczających swoją powierzchnią 1/3 wielkości główki plemnika.

Poszczególne indeksy wylicza się zgodnie z definicjami:

MAI (indeks anomalii wielokrotnyc) to średnia liczba nieprawidłowości przypadająca na jednego nieprawidłowego plemnika. Pod uwagę brane są wszystkie defekty główki, wstawki i witki jednak używane są nieco inne kryteria oceny niż przedstawione w podręczniku WHO 2010 (David et al. (1975), Auger and Eustache (2000)). Indeks MAI nie ma ograniczonej maksymalnej wartości jaką może przybrać.

TZI (indeks teratozoospermii ) to także średnia liczba defektów przypadająca na jednego nieprawidłowego plemnika jednak maksymalna liczba defektów jakie można przypisać jednemu plemnikowi wynosi 4: defekt główki, defekt wstawki, defekt witki, zawieszka cytoplazmatyczna. Na potrzeby tego indeksu nie zlicza się np. kilku różnych defektów główki – nawet jeśli jest ich kilka w główce liczone jest to jako pojedynczy defekt główki. Kryteria oceny morfologii są w przypadku tego indeksu zgodne z przyjętymi w podręczniku WHO 2010. Indeks przyjmuje wartości od 1 do 4.

SDI (indeks deformacji plemnika) jest średnią liczbą defektów przypadającą na jednego plemnika (niezależnie od tego czy jego budowa jest prawidłowa czy też nie). Na jego potrzeby zlicza się defekty główki jako wielokrotne, ale defekty wstawki i witki już jako pojedyncze. Zawieszki cytoplazmatyczne także są zliczane jako osobny defekt. Kryteria oceny morfologii są w przypadku tego indeksu zgodne z przyjętymi w podręczniku WHO 2010. Indeks przyjmuje maksymalną wartość 3.

Uwaga: należy pamiętać że do wyznaczenia indeksu SDI liczbę defektów dzieli się przez liczbę wszystkich zliczonych plemników, a do wyznaczenia indeksu TZI i MAI tylko przez liczbę plemników nieprawidłowych.

Istnieją różne doniesienia naukowe nt. związku indeksów z możliwością zajścia w ciążę (Slama et. al. 2002).
Opracowanie: Eliza Filipiak (dr n. med.)

Auger J, Eustache F (2000). Standardisation de la classifi cation morphologique des spermatozoides humains selon la méthode de David modifi eé. Andrologia, 10:358-373.
David G et al. (1975). Anomalies morphologiques du spermatozoide humain. I. Propositions pour un système de classifi cation. Journal de Gynécologie, Obstétrique et Biologie de la Réproduction, 4(Suppl. 1):17-36.

Slama, R., Eustache, F., Ducot, B., Jensen, T. K., Jorgensen, N., Horte, A., Irvine, S., Suominen, J., Andersen, A. G., Auger, J., Vierula, M., Toppari, J., Andersen, A. N., Keiding, N., Skakkebaek, N. E., Spira, A., and Jouannet, P. (2002): Time to pregnancy and semen parameters: a cross-sectional study among fertile couples from four European cities. Hum Reprod 17, 503-15.