Potencjalne błędy popełniane w trakcie badania nasienia przy ocenie koncentracji plemników i całkowitej liczby plemników

Jak wiadomo, manualna (ale także komputerowo wspomagana) analiza nasienia (badanie nasienia) jest oceną wieloczynnikową, kilkuetapową, subiektywną, a przez to wszystko także „narażoną” na błędy. Niektóre z błędów wynikają z bardzo błahych powodów, o których często zapominamy, nie zdajemy sobie z nich sprawy lub po prostu ignorujemy. A ponieważ znane wszystkim przysłowie głosi, że człowiek uczy się na błędach, dobrze byłoby o tych potencjalnych błędach przynajmniej pomyśleć. Dlatego poniżej przedstawiamy listę błędów, których popełnienie przy ocenie koncentracji, liczby plemników, ich morfologii, żywotności czy ruchliwości może zafałszować uzyskiwane przez nas w pocie czoła wyniki – lista opracowana jest na podstawie zaleceń WHO oraz własnych doświadczeń. Myślę, że po przeczytaniu tego opracowania niejeden doświadczony diagnosta złapie się za głowę ze słowami „(…) że ja tego wcześniej nie zauważyłam/em!” (co było zresztą i moim udziałem przy opracowywaniu tej listy)… jednocześnie z góry gratuluję tym czytelnikom, którzy żadnego z tych błędów nie popełniają.

Poniżej lista potencjalnych błędów popełnianych w trakcie badania nasienia przy ocenie koncentracji plemników i całkowitej liczby plemników:

– nieprecyzyjne zmierzenie objętości nasienia (stosowanie metody objętościowej, zamiast metody wagowej, co ma szczególne znaczenie przy próbkach o znacznej lepkości, których po prostu nie da się w całości przelać do miarowego naczynia/probówki) i przez to zastosowanie złego mnożnika w ocenie całkowitej liczby plemników w ejakulacie;

– niedostateczne wymieszanie próbki przed wykonaniem rozcieńczeń (lub na innych etapach analizy);

– błędy przy wykonywaniu rozcieńczeń np. wykonanie rozcieńczenia 1:20 jako 1+20 zamiast 1+19;

– używanie niewłaściwych, źle skalibrowanych pipet nastawnych lub nienastawnych (np. pomimo nastawienia pipety na 100 µl nabiera ona inną objętość (mniejszą lub większą));

– nie używanie pipet tłokowych (ang. positive-displacement pipette) przy wykonywaniu rozcieńczeń (szczególne znaczenie ma to przy próbkach o podwyższonej lepkości);

– używanie zbyt małej objętości próbki lub rozcieńczalnika do wykonywania rozcieńczeń (wg zaleceń nie powinno być to mniej niż 50 µl);

– pozostawienie nasienia na zewnątrz tipsa pipety przed umieszczeniem tipsa w probówce z rozcieńczalnikiem;

– używanie niewłaściwych komór (innych niż rozszerzona komora Neubauera (ang. improved Neubauer haemocytometer));

– obecność pozostałości innych preparatów w komorze (niedostateczne mycie i suszenie komory);

– zabrudzenia na komorze mogące powodować zmianę jej wysokości (a przez to objętości analizowanego preparatu);

– niewłaściwe założenie szkiełka na komorę (źle zamocowane szkiełko może spowodować, że objętość nasienia w komorze będzie zbyt duża);

– zbyt długi czas pomiędzy wymieszaniem próbki, a pobraniem objętości do wykonania rozcieńczeń (plemniki mogą zacząć opadać na dno probówki);

– zbyt długi czas pomiędzy wymieszaniem rozcieńczonej próbki (w tym przypadku można używać wortexu), a umieszczeniem jej w komorze zliczeniowej (jak wyżej – plemniki mogą zacząć opadać na dno probówki);

– nie odczekanie dostatecznie długo (4-10 minut) przed rozpoczęciem zliczania w komorze, a po umieszczeniu w niej materiału (plemniki nie zdążą opaść w komorze);

– niewłaściwe ustawienie i czyszczenie mikroskopu (zła widoczność powodująca problemy z rozpoznaniem plemników lub właściwych siatek w komorze);

– niewłaściwe powiększenie (zbyt małe powoduje, że możemy nie rozpoznać wszystkich plemników do zliczania, albo uznać inne elementy morfotyczne za plemniki);

– niedokładne zliczanie plemników w komorze np. omyłkowe zliczanie innych elementów jako plemników lub pomijanie „dziwnie wyglądających” plemników (może być spowodowane np. niewłaściwym powiększeniem);

– zliczanie mniejszej liczby plemników niż mówią zalecenia (niezależnie od stosowanego rozcieńczenia powinno liczyć się przynajmniej do 200 plemników, i dalej do końca rzędu w którym osiągnięto 200 plemników);

– komora zliczeniowa nie znajduje się dokładnie w poziomie lub nie jest w komorze wilgotnej (wystarczy szalka Petriego z wilgotną bibułą) w czasie nakładania preparatu i jego opadania w komorze, co powoduje nierównomierne rozmieszczenie plemników wewnątrz komory;

– zliczanie w niewłaściwej liczbie rzędów komory zliczeniowej lub w niewłaściwych siatkach komory zliczeniowej – rzędy z siatki 5, 4, 6 mają inną objętość niż rzędy z pozostałych siatek (1, 2, 3, 7, 8, 9) więc mylenie ich i traktowanie jednakowo prowadzi do błędów

– niewłaściwe zliczanie na brzegach kwadratów (bez zastosowania reguły „dwóch boków” lub zliczanie na wszystkich liniach zewnętrznych lub nie zliczanie na liniach wewnętrznych);

– problemy techniczne z sumatorem automatycznym (np. zacinający się sumator może doprowadzić do tego, że część plemników nie zostanie uwzględniona w obliczeniach pomimo iż osobie oceniającej wydaje się, że je policzyła);

– błędy matematyczne w wyliczeniu, podstawieniu do wzoru, uwzględnieniu rozcieńczenia, uwzględnianiu właściwej liczby rzędów itp.;

– wyciąganie średniej do wyliczeń z dwóch znacznie różniących się od siebie pomiarów;

– niedostateczne unieruchomienie plemników przed ich umieszczeniem w komorze zliczeniowej (np. używanie rozcieńczalnika, który nie powoduje unieruchomienia plemników).

Zobacz także listy potencjalnych błędów popełnianych przy ocenie innych parametrów w trakcie badania nasienia:

Potencjalne błędy popełniane w trakcie badania nasienia przy ocenie morfologii (budowy) plemników

Potencjalne błędy popełniane w trakcie badania nasienia przy ocenie żywotności plemników

Potencjalne błędy popełniane w trakcie badania nasienia przy ocenie ruchliwości plemników

Opracowanie: Eliza Filipiak (dr n. med.)

Z0BACZ TAKŻE

Potencjalne błędy popełniane w trakcie badania nasienia przy ocenie żywotności plemników

Ze względu na to, że badanie nasienia, zarówno wykonywane metodą manualną jak i komputerowo wspomaganą jest... Więcej →

Potencjalne błędy popełniane w trakcie badania nasienia przy ocenie morfologii (budowy) plemników

Może być tak, że po przeczytaniu tego opracowania niejeden doświadczony diagnosta złapie się za głowę ze... Więcej →

Standaryzacja badania nasienia – czy polskie laboratoria mają z tym problem?

Badanie nasienia jest jednym z badań, które ze względu na swoją złożoność nastręczają problemów... Więcej →

Jakość badania nasienia w Polskich laboratoriach (wyniki z lat 2012 roku).

Od wielu lat jakość wykonywanych badań nasienia i zgodność ich wykonywania z obowiązującymi rekomendacjami... Więcej →

Program Międzylaboratoryjnej Kontroli Jakości Badania Ogólnego Nasienia SpermControl

O Programie Międzylaboratoryjnej Kontroli Jakości Badania Ogólnego Nasienia SpermControlCo obejmuje Program... Więcej →

Interpretacja wyników badania nasienia

Wynik badania ogólnego nasienia oceniać powinno się wykorzystując wytyczne np. WHO (Światowej Organizacji... Więcej →