Wysoka temperatura jąder – powszechnie znany wróg płodności mężczyzn

Istnieje wiele informacji na temat negatywnego wpływu wysokiej temperatury na płodność mężczyzn, jakość nasienia, liczebność i inne cechy plemników. Ten artykuł opisuje wpływ temperatury na wspomniane parametry i tłumaczy, czy i dlaczego ma ona taki niekorzystny wpływ.

Dlaczego ciepło szkodzi plemnikom?

Na początku warto zwrócić uwagę na położenie jąder. Nie przypadkowo umieszczone są one w mosznie, czyli jakby „na zewnątrz” organizmu, a nie np. w jamie brzusznej, co mogłyby przecież zapewnić im lepszą ochronę przed urazami. Takie zewnętrzne położenie jąder ma za zadanie spowodować, że ich temperatura jest o 1-2°C niższa niż temperatura wnętrza organizmu, która w warunkach fizjologicznych wynosi około 37,6°C. Jest to ważne ponieważ produkcja plemników (spermatogeneza) wymaga do prawidłowego przebiegu temperatury około 35-35,5°C czyli niższej niż normalna temperatura ludzkiego ciała. Tylko w takiej, nieco obniżonej temperaturze produkcja plemników zachodzi w prawidłowy sposób. Udowodniono, że podwyższona temperatura powoduje apoptozę (inaczej mówiąc „kontrolowaną śmierć”) komórek, z których powstają plemniki i właśnie z tego powodu jakość nasienia z „podgrzewanych” jąder się obniża, a głównym parametrem, który „cierpi” przy podwyższonej temperaturze moszny jest liczebność plemników. Ciekawostką może być fakt, że temperatura moszny jest nieco wyższa w nocy (sięga 36°C), aniżeli w dzień.

Co konkretnie wpływa negatywnie?

Z powyższego wstępu wynika, że wszelkie zjawiska, które powodują podniesienie temperatury moszny, a przez to temperatury jąder wpływają negatywnie na jakość nasienia, przez zaburzanie produkcji plemników. Należy pamiętać, że mogą być to zjawiska pochodzące zarówno z samego organizmu, jak i z otoczenia. Do pierwszej grupy można zaliczyć np. gorączkę spowodowaną chorobami – badania naukowe na ten temat wykazały, że w kilka tygodni po wystąpieniu choroby, której towarzyszy gorączka np. grypy, pogarsza się jakość nasienia^{1, 2}. Innym powodem wewnętrznym podwyższającym temperaturę moszny jest zaburzony przepływ krwi, z jakim mamy do czynienia np. przy obecności żylaków powrózka nasiennego. Natomiast, jeśli chodzi o czynniki pochodzące z otoczenia, to w tej grupie można wymieniać m.in. częste gorące kąpiele, częste wizyty w saunie, noszenie nieprzewiewnej, obcisłej bielizny lub spodni, siedzący tryb pracy/życia, praca lub przebywanie w warunkach podwyższonej temperatury. Choć udowodniono, że występowanie tych czynników powoduje „podgrzanie” jąder, to w wielu przypadkach nie udało się udowodnić ich bezpośredniego wpływ na jakość nasienia. Z drugiej strony wiedząc o zależności między podwyższoną temperaturą moszny i pogorszoną jakością plemników, można taki związek podejrzewać. Pokrótce omówmy wybrane z tych czynników:

• Siedzący tryb pracy/życia – liczne badania wykazały, że pozycja siedząca powoduje wzrost temperatury moszny, w stosunku do temperatury mierzonej u mężczyzny spacerującego. Co prawda wykazanie zależności pomiędzy długością czasu spędzaną na siedząco, a parametrami nasienia jest dużo trudniejsze³, jednak wyżej opisany związek pomiędzy temperaturą moszny, a jakością nasienia sugeruje, że taka zależność istnieje. Jedną z grup zawodowych ze zwiększonym ryzykiem męskiej niepłodności z powodu siedzącego trybu pracy są zawodowi kierowcy. Udowodniono, że mają oni znacząco podwyższoną temperaturę moszny⁴. Co ciekawe wykazano także, że średni czas do uzyskania ciąży u partnerek kierowców jest dłuższy niż u partnerek reprezentantów innych zawodów⁵.
• Noszenie obcisłej bielizny – okazuje się, że także wpływa na podwyższenie temperatury w mosznie⁶ i choć brak, jak na razie, dowodów bezpośrednich łączących ciasną bieliznę i pogorszenie jakości nasienia, to sam fakt wzrostu temperatury jąder może budzić uzasadnione obawy w tym kierunku.
• Wizyty w saunie, gorące kąpiele – udowodniono, że nawet krótkie (kilkunastominutowe) pobyty w saunie powodują wzrost temperatury moszny⁷. Badania sprzed kilkudziesięciu lat wykazały także, że pobyty w saunie wpływają negatywnie na jakość nasienia, szczególnie na liczebność plemników, jednakże sposób wykonania tych badań w stosunku do wymagań dzisiejszych metod przeprowadzania eksperymentów naukowych pozostawia wiele do życzenia i z tego względu badania te nie są do końca wiarygodne.

Co może pomóc?

Generalnie rzecz biorąc, skoro podwyższona temperatura jąder szkodzi, to ich „chłodzenie” powinno pomóc. Wydaje się, że faktycznie jest to prawda. Zastosowanie specjalnych systemów chłodzenia jąder w czasie snu u pacjentów z pogorszoną jakością nasienia (oligoasthenoteratozoospermią – obniżona liczebność, ruchliwość oraz morfologia plemników) powodowało zwiększenie ilości plemników, a także polepszenie ich jakości⁸.

W poprzednim punkcie wymieniono szereg czynników podwyższających temperaturę moszny i przez to podejrzanych o negatywny wpływ na płodność.  Pacjenci z obniżonymi parametrami nasienia starający się o dziecko powinni ich bezwzględnie unikać lub starać się je minimalizować. W takiej sytuacji powinno się zrezygnować z obcisłych spodni i bielizny, na rzecz ubrań przewiewnych i luźniejszych, powinno się ograniczyć siedzący tryb życia, a także ograniczyć narażenie na źródła ciepła (np. podgrzewane siedzenia,  sauny). Nie ma gwarancji, że takie zabiegi pomogą każdemu mężczyźnie, ponieważ niepłodność w danym przypadku może być spowodowana także innymi czynnikami, ale nie zaszkodzi spróbować pamiętając, że aby zobaczyć pierwsze efekty jakiejś poprawy w jakości nasienia trzeba poczekać co najmniej kilka tygodni.

Ciekawostka

Z powyższych informacji wiadomo już, że „podgrzewanie” jąder może prowadzić do ciężkiej oligozoospermii (znacznego obniżenia liczby plemników) lub nawet azoospermii (braku plemników). Proces ten jest na szczęście odwracalny – zwykle po kilku tygodniach po ustaniu wpływu temperatury normalna sprawność produkcji plemników powraca. O  tym jak skuteczna w pogarszaniu jakości nasienia jest podwyższona temperatura moszny świadczy fakt, że podjęto próby zastosowania „podgrzewania jąder” jako sposobu na antykoncepcję dla mężczyzn⁹ oraz jako metodę wspomagania antykoncepcji hormonalnej¹⁰. U mężczyzn poddanych tej metodzie antykoncepcyjnej obserwowano oczekiwany efekt znaczącego zmniejszenia liczby plemników.

Opracowanie: Eliza Filipiak (dr n. med.), Jolanta Słowikowska-Hilczer (prof. dr hab.)

Źródła:

1. Evenson DP, Jost LK, Corzett M, Balhorn R. Characteristics of human sperm chromatin structure following an episode of influenza and high fever: a case study. J Androl 2000; 21: 739-46.
2. Sergerie M, Mieusset R, Croute F, Daudin M, Bujan L. High risk of temporary alteration of semen parameters after recent acute febrile illness. Fertil Steril 2007; 88: 970 e1-7.
3. Hjollund NH, Storgaard L, Ernst E, Bonde JP, Olsen J. Impact of diurnal scrotal temperature on semen quality. Reprod Toxicol 2002; 16: 215-21.
4. Bujan L, Daudin M, Charlet JP, Thonneau P, Mieusset R. Increase in scrotal temperature in car drivers. Hum Reprod 2000; 15: 1355-7.
5. Thonneau P, Ducot B, Bujan L, Mieusset R, Spira A. Effect of male occupational heat exposure on time to pregnancy. Int J Androl 1997; 20: 274-8.
6. Jung A, Leonhardt F, Schill WB, Schuppe HC. Influence of the type of undertrousers and physical activity on scrotal temperature. Hum Reprod 2005; 20: 1022-7.
7. Jockenhovel F, Grawe A, Nieschlag E. A portable digital data recorder for long-term monitoring of scrotal temperatures. Fertil Steril 1990; 54: 694-700.
8. Jung A, Eberl M, Schill WB. Improvement of semen quality by nocturnal scrotal cooling and moderate behavioural change to reduce genital heat stress in men with oligoasthenoteratozoospermia. Reproduction 2001; 121: 595-603.
9. Liu YX. Temperature control of spermatogenesis and prospect of male contraception. Front Biosci (Schol Ed); 2: 730-55.
10. Wang C, Cui YG, Wang XH, Jia Y, Sinha Hikim A, et al. Transient scrotal hyperthermia and levonorgestrel enhance testosterone-induced spermatogenesis suppression in men through increased germ cell apoptosis. J Clin Endocrinol Metab 2007; 92: 3292-304.

Z0BACZ TAKŻE

Wysoka gorączka, a jakość nasienia (ruchliwość i liczebność plemników oraz chromatyna plemnikowa)

Wysoka temperatura jest z jednym czynników odpowiedzialnych za obniżoną jakość nasienia. Dzieje się tak,... Więcej →

Jesień i zima – a plemnik nieźle się trzyma! Czy jakość nasienia przekłada się na ilość ciąż?

Czy pora roku ma wpływ na plemniki i na możliwości poczęcia dziecka? Wydaje się, że tak tym bardziej, że... Więcej →

Pogorszenie parametrów nasienia u górnika związane ze zmianą warunków pracy – opis przypadku

Powszechnie znany jest fakt, że podwyższona temperatura jąder jest czynnikiem negatywnie wpływającym na... Więcej →

Czynniki mające negatywny wpływ na jakość nasienia – podsumowanie

Otrzymanie wyniku badania nasienia w wielu przypadkach stawia pacjentów przed diagnozą i faktem, iż jakość... Więcej →

Jak odkryto, że plemniki istnieją i jakie mają zadanie?

W 1677 roku holenderski naukowiec, przyrodnik i przedsiębiorca Antoni van Leeuwenhoek zaobserwował plemniki po... Więcej →