Potencjalne błędy popełniane w trakcie badania nasienia przy ocenie ruchliwości plemników

Mówi się, że człowiek uczy się na błędach (najlepiej na cudzych, ale zdarza się też że na swoich…). Dlatego też, poniżej przedstawiam listę potencjalnych błędów, których popełnienie przy ocenie koncentracji, liczby plemników, ich morfologii, żywotności czy ruchliwości może zafałszować uzyskiwane przez nas w pocie czoła wyniki – lista opracowana jest na podstawie zaleceń WHO oraz własnych doświadczeń. Może być tak, że po przeczytaniu tego opracowania niejeden doświadczony diagnosta złapie się za głowę ze słowami „(…) że ja tego wcześniej nie zauważyłam/em!” (w czym na pewno nie powinien się czuć odosobniony, było to także moim udziałem gdy pracowałam nad tworzeniem tej listy)… jednocześnie z góry gratuluję tym czytelnikom, którzy żadnego z tych błędów nie popełniają. Większość tych błędów jest dość prosta, możliwa do wykluczenia jeśli się o nich wie, a wynikają one niestety z rutyny, braku szkolenia, braku kontroli jakości (wewnątrz i zewnątrzlaboratoryjnej), a także skomplikowania i złożoności oceny jakości nasienia (badania nasienia).

Poniżej lista potencjalnych błędów popełnianych w trakcie badania nasienia przy ocenie rychliwości plemników:

– niedostateczne wymieszanie próbki przed wykonaniem preparatu przyżyciowego;

– niewłaściwe wykonanie preparatu – za gruby lub zbyt cienki preparat. W przypadku preparatu za grubego możemy widzieć zbyt wiele plemników na raz co utrudni ocenę. Poza tym możemy nie widzieć wszystkich jego płaszczyzn, albo do ich zobaczenia trzeba będzie wykonywać dużo ruchów śrubą mikrometryczną, co spowoduje wydłużenie czasu analizy a w konsekwencji spadek ruchliwości, a także możliwość pominięcia niektórych plemników; poza tym plemniki nieruchliwe będą opadać na dno preparatu i w zależności od tego czy będziemy oglądać tę płaszczyznę czy też nie liczba plemników ruchliwych może zostać przeszacowana lub niedoszacowana. W przypadku preparatów zbyt cienkich, poruszanie plemników może być upośledzone, co spowoduje niedoszacowanie ruchliwości;

– zbyt długie oczekiwanie z oceną preparatu po jego wykonaniu (ruchliwość słabnie z upływem czasu i obsychaniem preparatu);

– nieprawidłowa temperatura stolika lub otoczenia (zbyt wysoka może zabić i unieruchomić plemniki, częstszym problemem jest jednak zbyt niska temperatur, która zmniejsza ich ruchliwość);

– zbyt długi czas wykonywania analizy (z czasem ruchliwość plemników w preparacie spada, a w danym polu widzenia pojawiają się nowe plemniki ruchliwe);

– analizowanie zbyt blisko krawędzi szkiełka (plemniki tracą ruchliwość lub obumierają z powodu obsychania preparatu);

– kończenie zliczania na wielokrotności 100 podczas gdy całe wybrane pole widzenia nie jest jeszcze ocenione, a poszczególne typy ruchu zliczane są po kolej (np. na zasadzie, najpierw plemniki ruchliwe postępowo, potem ruchliwe w miejscu i nieruchliwe);

– brak zastosowanie metod umożliwiających zmniejszenie ocenianego pola (np. siatki czy podział pola widzenia na ćwiartki na obiektywie mikroskopu) co ma szczególne znaczenie przy dużej koncentracji plemników;

– subiektywna ocena (np. niewłaściwe rozgraniczanie pomiędzy plemnikami o ruchu postępowym a niepostępowym);

– stosowanie procedur, które zmieniają ruchliwość plemników (np. zmiany temperatury, zbyt intensywne mieszanie, zanieczyszczenie innymi substancjami, dodawanie rozcieńczalników);

– nielosowy wybór pola do oceny, oczekiwanie aż plemniki ruchliwe „napłyną” do danego pola;

– ocena w zbyt małej liczbie pól widzenia (np. przy preparacie o dużej koncentracji plemników ocena tylko w jednym polu);

– zliczanie plemników „napływających” do pola widzenia – powoduje przeszacowanie liczby plemników o ruchu postępowym ponieważ nowe plemniki napływające są zliczane, podczas gdy plemniki nieruchliwe nie mają szans „na wymienienie się” w danym polu widzenia;

– wykonywanie analizy zbyt późno od czasu oddania nasienia i jego upłynnienia;

– wykonywanie analizy na nasieniu niedostatecznie upłynnionym (także w zbyt krótkim czasie od oddania nasienia do badania);

– błędy matematyczne (np. przy wyliczaniu odsetka pojawiające się w przypadkach kiedy zliczanie jest do liczby innej niż wielokrotności 100);

– niesprawny sumator (np. zacinający się sumator może doprowadzić do tego, że część plemników nie zostanie uwzględniona w obliczeniach pomimo iż osobie oceniającej wydaje się, że je policzyła; niesprawny jeden przycisk sumatora może spowodować zafałszowanie uzyskanego odsetka);

– niewłaściwie utrzymany sprzęt lub złe jego ustawienie (zabrudzony mikroskop, niedostateczne światło);

– używanie niewłaściwego powiększenia.

Zobacz także listy potencjalnych błędów popełnianych przy ocenie innych parametrów w trakcie badania nasienia:

Potencjalne błędy popełniane przy ocenie koncentracji plemników i całkowitej liczby plemników

Potencjalne błędy popełniane w trakcie badania nasienia przy ocenie żywotności plemników

Potencjalne błędy popełniane w trakcie badania nasienia przy ocenie morfologii (budowy) plemników

Opracowanie: Eliza Filipiak (dr n. med.)

Z0BACZ TAKŻE

Potencjalne błędy popełniane w trakcie badania nasienia przy ocenie morfologii (budowy) plemników

Może być tak, że po przeczytaniu tego opracowania niejeden doświadczony diagnosta złapie się za głowę ze... Więcej →

Program Międzylaboratoryjnej Kontroli Jakości Badania Ogólnego Nasienia SpermControl

O Programie Międzylaboratoryjnej Kontroli Jakości Badania Ogólnego Nasienia SpermControlCo obejmuje Program... Więcej →

Standaryzacja badania nasienia – czy polskie laboratoria mają z tym problem?

Badanie nasienia jest jednym z badań, które ze względu na swoją złożoność nastręczają problemów... Więcej →