Czynniki etiologiczne w stanach zapalnych męskiego układu płciowego

Bakteryjne i wirusowe infekcje układu moczowo – płciowego są istotnym czynnikiem w etiologii niepłodności męskiej i stanowią ok. 6,9-8 % przyczyn zgłaszania się mężczyzn do poradni andrologicznych [1]. Procesy zakaźne mogą prowadzić do zaburzeń spermatogenezy i czynności plemników oraz do niedrożności dróg wyprowadzających nasienie [1, 2]. Do chorób zdiagnozowanych w tym kontekście zalicza się: przewlekłe zapalenie cewki moczowej, różne kategorie zespołu gruczołu krokowego, zapalenie najądrza oraz zapalenie jądra. Przewlekłe wirusowe infekcje układu moczowo-płciowego, także współistniejące z zakażeniem ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV), mogą być istotne dla przewlekłego zapalenia i obniżenia potencjału płodności [1]. Schemat mechanizmu, przez który stan zapalny negatywnie wpływa na płodność jest widoczny na Ryc. 1.

Bakteriospermię identyfikuje się, gdy na 1 ml nasienia przypada 10³ CFU (colony forming unit – jednostka tworząca kolonię) patogenów układu moczowo – płciowego [1, 3]. Bakteriospermia jest wynikiem procesu zapalnego, a co za tym idzie w wielu przypadkach współistnieje z leukocytospermią [4]. Wśród najbardziej powszechnych gatunków bakterii, które niekorzystnie wpływają na plemniki są takie patogeny jak Escherichia coli, Ureaplasma urealyticum, Mycoplasma hominis i Chlamydia trachomatis. E. coli szybko przylega do ludzkich plemników, w wyniku czego dochodzi do ich aglutynacji. Powoduje to także zmiany w morfologii plemników, co skutkuje m. in. spadkiem ich ruchliwości. Zmiany w budowie obejmują zarówno wady błony komórkowej jak i degradację akrosomu [1].

Typowymi czynnikami etiologicznymi przewlekłego zapalenia cewki moczowej jest zakażenie Chlamydią (Chlamydia trachomatis) lub dwoinką rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae), które są przenoszone drogą płciową. Przewlekłe zakażenia cewki moczowej może być przyczyną jej zwężenia oraz prowadzić do zapalenia jądra i najądrza, co z kolei może przyczyniać się do pogorszenia płodności mężczyzn [1].

Do zespołu gruczołu krokowego zaliczamy przewlekłe bakteryjne zapalenie gruczołu krokowego (CBP), przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego/przewlekły zespół bólowy miednicy (CP/CPPS) oraz bezobjawowe przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego. Głównymi czynnikami etiologicznymi przewlekłego bakteryjnego zapalenia gruczołu krokowego są bakterie gram-ujemne, zwłaszcza E. coli. W przebiegu zapalenia dochodzi do zakłócenia fizjologicznej mikroflory nasienia oraz zmian w obrębie jego parametrów, a w szczególności do  leukocytospermii. Udowodniono, że bezobjawowe zapalenie gruczołu krokowego może być przyczyną niepłodności mężczyzn, co jest spowodowane uszkodzeniem plemników podczas wytrysku na skutek stresu oksydacyjnego generowanego w wydzielinie gruczołu krokowego [1].

Czynnikiem etiologicznym ostrego zapalenia najądrzy oraz jądra u pacjentów powyżej 35 roku życia są patogeny jelitowe, natomiast u osób poniżej 35 roku życia patogeny przenoszone drogą płciową, takie jak Ch. trachomatis czy N. gonorrhoeae. Ostre zapalenie najądrzy może doprowadzić do zaburzenia spermatogenezy i zmniejszenia liczby komórek płciowych [1].

W przeciwieństwie do ostrego zapalenia jąder i najądrzy wywołanych przez bakterie, przewlekłe zapalenie jądra jest związane z infekcją układową najczęściej pochodzenia wirusowego [1]. Z zapaleniem jądra mogą być związane infekcje wirusowe [1, 5] wywołane przez wirusa świnki, wirusy typu Coxsackie, wirusa Epsteina-Barr’a, a także ludzkiego wirusa niedoboru odporności HIV. W odniesieniu do zakażenia wirusem HIV, wraz z postępem choroby zauważalny jest szkodliwy wpływ na przynajmniej jeden z parametrów nasienia, co jest istotnie skorelowane ze wzrostem liczby limfocytów CD4+ we krwi. W zaawansowanym stadium choroby widoczne są: zwiększenie odsetka plemników z nadmiarem resztkowej cytoplazmy, wzrost ilości niedojrzałych komórek rozrodczych, leukocytospermia oraz w końcu zanik jąder u osób z AIDS [1].

Potencjał płodności mężczyzn podczas stanu zapalnego ocenia się za pomocą badań parametrów nasienia, analiz immunologicznych i zmian poziomu hormonów. Badanie wykonuje się podczas ostrego stanu zapalnego i po antybiotykoterapii [1]. Interpretacja wyników badań mikrobiologicznych jest skomplikowana ze względu na obecność fizjologicznej mikroflory układu rozrodczego [4]. Fizjologiczna mikroflora występuje w cewce moczowej i na skórze zewnętrznych organów płciowych. Górny odcinek układu rozrodczego oraz gruczoł krokowy powinny być fizjologicznie sterylne. W celu zmniejszenia możliwości zanieczyszczenia próbki mikroorganizmami pochodzącymi ze skóry i cewki moczowej należy przed oddaniem nasienia oddać mocz i dokładnie umyć skórę, co  zwiększa pewność, że zidentyfikowane mikroorganizmy pochodzą z górnego odcinka układu rozrodczego [4].   

Innym problemem związanym z wykrywaniem mikroorganizmów jest złożoność, czułość i kosztowność metod diagnostycznych. Częstym problemem są np. bakterie beztlenowe, których możliwości wykrycia są w rutynowej diagnostyce bardzo ograniczone. Z tego względu, chociaż leukocytospermia jest związana z   zapaleniem w układzie rozrodczym, to w 50-80% próbki z nasieniem o   podwyższonej liczbie leukocytów są pod względem mikrobiologicznym negatywne, jeśli używano rutynowych metod [4].

Rycina 1. Mechanizm wpływu zapalenia na niepłodność mężczyzn (Modyfikacja na podstawie literatury [6]): AFC – komórki wytwarzające przeciwciała; IL – interleukina; PMN – wielojądrzaste granulocyty; HGF – czynnik wzrostu hepatocytów; ROS – reaktywne formy tlenu; PUFA – wielonienasycone kwasy tłuszczowe.

Opracowanie: Marcelina Kwaśniak (mgr analityki medycznej)

Na podstawie:

1. Rusz, A., et al., Influence of urogenital infections and inflammation on semen quality and male fertility. World Journal of Urology, 2012. 30(1): p. 23-30.
2. Kaleli, S., et al., Does leukocytospermia associate with poor semen parameters and sperm functions in male infertility? The role of different seminal leukocyte concentrations. European Journal of Obstetrics, Gynecology and Reproductive Biology, 2000. 89(2): p. 185-91.
3. WHO, WHO laboratory manual for the Examination and processing of human semen. 2010: World Health Organization.
4. Punab, M., et al., The limit of leucocytospermia from the microbiological viewpoint. Andrologia, 2003. 35(5): p. 271–278.
5. Lemkecher, T., et al., Leucocytospermia, oxidative stress and male fertility: facts and hypotheses. Gynécologie Obstétrique & Fertilité 2005. 33: p. 2-10.
6. Comhaire, F.H., et al., Mechanisms and effects of male genital tract infection on sperm quality and fertilizing potential: the andrologist’s viewpoint. Human Reproduction Update, 1999. 5(5): p. 393-8.

Z0BACZ TAKŻE

Chlamydioza: zakażenie bakterią Chlamydia trachomatis

W kontekście badania nasienia najbardziej interesującą bakterią z... Więcej →

Leczenie antybiotykiem w przypadku zakażania Ureaplasmą i Chlamydią

Chlamydia trachomatis i Ureaplasma urealiticum to bakterie, które są w czołówce najczęściej zakażających... Więcej →

Czynniki mające negatywny wpływ na jakość nasienia – podsumowanie

Otrzymanie wyniku badania nasienia w wielu przypadkach stawia pacjentów przed diagnozą i faktem, iż jakość... Więcej →

Wysoka gorączka, a jakość chromatyny plemnikowej

Czy chromatyna plemnikowa może być uszkadzana przez wysoką gorączkę towarzyszącą niektóry chorobom?... Więcej →

Przyczyny niepłodności męskiej – systematyka

Przyczyny przedjądrowe Hipogonadyzm hipogonadotropowy Nadmiar androgenów (czyli męskich hormonów... Więcej →