Pytanie: Czy całkowity brak plemników w nasieniu (azoospermia) jest równoznaczny z niemożliwością posiadania biologicznego potomstwa?

Odpowiedź: To w dużej mierze zależy od przyczyny azoospermii, która z jednej strony może być spowodowana brakiem produkcji plemników w jądrze (azoospermia nieobturacyjna), a z drugiej strony przyczyną obturacyjną, czyli niedrożnością w drogach wyprowadzających nasienie, przy zachowanej czynności plemnikotwórczej jąder. W rzadkich przypadkach azoospermia może być też spowodowana tzw. wytryskiem wstecznym (plemniki trafiają do pęcherza moczowego zamiast do ejakulatu). Zależnie od przyczyny azoospermię można leczyć. Azoospermię nieobturacyjną (brak produkcji plemników w jądrach) w zależności od sytuacji można próbować leczyć farmakologicznie, stymulując spermatogenezę, co może spowodować pojawienie się plemników w ejakulacie i w zależności od ich liczby zdeterminować dalsze postępowanie z parą (próby uzyskania ciąży w sposób naturalny przy dużej liczbie plemników w nasieniu lub użycie plemników z ejakulat do technik rozrodu wspomaganego, jeśli jest ich skrajnie mało). Natomiast w przypadku azoospermii obturacyjnej efekty uzyskuje się usuwając niedrożność (której przyczyną może być np. stan zapalny, stan po wykonanej wcześniej wazektomii, czy po wcześniej wykonywanym innym zabiegu w obrębie męskich narządów płciowych) za pomocą metod farmakologicznych albo chirurgicznych. Jeśli uda się przywrócić drożność dróg wyprowadzających ciążę można uzyskać spontanicznie. Jeśli przywrócenie drożności dróg wyprowadzających nasienie jest niemożliwe a jądra produkują plemniki (co można stwierdzić analizując materiał pobrany w czasie biopsji jądra) możliwość naturalnego poczęcia nie istnieje, jednakże przy obecnym rozwoju technik i metod rozrodu wspomaganego istnieje możliwość posiadania biologicznego potomstwa przez mężczyzn z takim typem azoospermii. W takich wypadkach można zastosować biopsję służącą do pobrania plemników z najądrza (MESE) lub z jądra (TESA). Zabieg ten wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym. Uzyskane w ten sposób plemniki mogą być użyte do zapłodnienia metodą in vitro. Ponieważ plemniki pobrane z jądra nie mają zdolności ruchu, jedyną możliwością ich użycia jest bezpośrednie ich wstrzyknięcie do komórki jajowej (ICSI – intracytoplasmic sperm injection). W przypadku pobrania plemników z najądrzy, jeśli wykazują one ruch można je użyć w klasycznym IVF lub nawet w inseminacji domacicznej. Należy zaznaczyć, że nie wszystkie kliniki zajmujące się leczeniem niepłodności metodą in vitro przeprowadzają także pobranie plemników z najądrzy, czy jąder (MESE i TESA). Skuteczność tych metody jest w znacznym stopniu zależna od jakości i ilości materiału (plemników) który uda się pobrać w czasie zabiegów ale także od potencjału rozrodczego partnerki. Jeśli przyczyną azoospermii jest wytrysk wsteczny to istnieje możliwość wyizolowania plemników z moczu i użycia ich do jednej z technik wspomaganego rozrodu (zależnie od sytuacji np. inseminacji, IVF, ICSI).

Dlatego w momencie stwierdzenia azoospermii w badaniu nasienia (w takich przypadkach ważne jest wykonanie co najmniej 2 badań aby upewnić się co do stanu wyjściowego) trzeba koniecznie pogłębić diagnostykę co pozwoli wytypować w konsultacji z pacjentem dalsze możliwości leczenia. Jednym z pierwszych, dość prostych i nieinwazyjnych badań pozwalających zróżnicować czy azoospermia ma podłoże obturacyjne czy nie jest ocena alfa-glukozydazy obojętnej w nasieniu (więcej informacji: Badania biochemiczne plazmy nasienia – badania wspomagające w diagnostyce męskiej niepłodności). W przypadkach azoospermii bardzo ważna jest też konsultacja lekarska w kierunku wykluczenia nowotworu jąder, ponieważ nowotwór ten jest częstszy u pacjentów z azoospermią.