Zapalenie jądra i najądrza – przyczyny, objawy i leczenie

Zapalenie jądra (łac.: orchitis) i najądrza (łac.: epididymitis) ze względu na to że często występują wspólnie noszą wspólna nazwę łacińską: orchoepididymitis.

Objawy zapalenia jądra

Do głównych objawów zapalenia jądra i najądrza należy ból (w tym także bolesność palpacyjna, czyli w czasie dotykania czy badania), zaczerwienienie i obrzęk moszny, czasem powiększenie i stwardnienie jądra. Często także występuje gorączka (nawet do 40 stopni Celcjusza). Mniej specyficznymi objawami może być ogólne osłabienie, bóle mięśni i stawów, dreszcze towarzyszące wysokiej gorączce, a także wymioty. Poza tym mogą pojawić dolegliwości dyzuryczne, częstomocz, parcia naglące, zapalenie i wydzielina z cewki moczowej.

Zapalenie jądra i najądrza może miec charakter ostry lub przewlekły.

Przyczyny zapalenia jądra

Zapalenie jądra może mieć różna etiologię: najczęściej wirusową lub bakteryjną (rzadziej grzybiczą np. drożdżakami z rodzaju Candida).

U młodych chłopców (nawet poniżej 10 roku zycia) zapalenie jądra jest najczęściej spowodowane zapaleniem ślinianek przyusznych czyli tzw. świnką. Występuję ono aż u 20-30% chłopców przechodzących świnkę. Wtedy wirusy dostają się do jądra poprzez krew. W większości takich przypadków stan zapalny jądra wystepuje po tej samej stronie co zapalenie ślinianki przyusznej, a czasem po kilku dniach rozszerza się na drugie jądro. U dorosłych mężczyzn chorujących na świnkę, także bardzo często, bo nawet u 70% chorych, dochodzi do zapalenia jądra. Innym wirusem powodującym zapalenie jądra i najądrza jest CMV (cytomegalowirus).

Zapalenie jądra wywołane przez bakterie z reguły występuje w dwóch grupach wiekowych: u młodych, aktywnych seksualnie mężczyzn (szczególnie tych wykazujących tzw. ryzykowne zachowania seksualne) i starszych pacjentów, u których często współistnieje i spowodowane jest rozrostem gruczołu krokowego. U mężczyzn aktywnych seksualnie zapalenie jądra zwykle spowodowane jest bakteriami przenoszonymi drogą płciową takimi jak Chlamydia traochomatis (powodującą chlamydiozę), Neisseria gonorrhoeae (podowująca rzeżączkę), Ureaplasma urealyticum czy Mycoplasma sp.. U osób starszych częstszymi patogenami są takie bakterie jak Escherichia coli, Pseudomonas sp. czy Klebsiella sp. Bakterie te dostają sie do jądra drogą wstępującą przez cewkę moczową, powodując wcześniej stan zapalny układu moczowego, a potem najądrza, skąd ze względu na bliskość anatomiczną z łatwością rozprzestrzeniają się na jądro.

Zapalenie jądra może także być powikłaniem u pacjentów cewnikowanych i u pacjentów po zabiegach chirurgicznych w obrębie układu moczowo-płciowego jeśli dojdzie do zakażenia. U pacjentów z rozrostem gruczołu krokowego zapalenie jądra i najądrza jest spowodowane zaburzeniami w odpływie moczu z pęcherza. Inną opisaną przyczyną zapalenia jądra i najądrza jest stosowanie amiodoranu (substancja czynna leków przeciwarytmicznych III klasy – czyli wpływających na gospodarkę potasu na poziomie komórkowym, stosowanych w chorobach serca do normalizacji jego rytmu).

Różnicowanie i diagnostyka zapalenia jądra

Zapalenie jądra różnicuje się ze skrętem jądra, wodniakiem, nowotworem jądra lub przepukliną mosznową.

W diagnostyce wykorzystuje się wywiad z pacjentem, badanie moszny, USG jąder i najądrzy, wspomagane badaniem ogólnym moczu, posiewami moczu i nasienia oraz wymazem z cewki moczowej przy podejrzeniu zapalenia cewki moczowej spowodowanych Neisseria i Chlamydia (w razie potrzeby posiew może być zastąpiony innym badaniem np. PCR w przypadku patogenów nie hodujących się w tradycyjnym posiewie).

Leczenie zapalenia jądra

Leczenie dobierane jest indywidualnie do pacjenta i przypadku klinicznego. Jeśli udało się ustalić patogen powodujący zapalenie można zastosować bardziej celowane leczenie. Przy zapaleniach bakteryjnych stosuje się antybiotyki (zwykle fluorochinolony, doxycyclinę i makrolidy) jako leczenie główne. Dodatkowo oraz przy zapaleniach wirusowych można stosować niesterydowe leki przeciwzapalne, a także leki przeciwbólowe i elewację jąder. Powinno się doprowadzać do uniesienia moszny w celu lepszego odpływu chłonki i krwi z jądra, dlatego pacjentom zaleca się leżenie. Antybiotykoterapia trwa od 2 tygodni przy zapaleniach ostrych, do 6-8 tygodni w przypadku zapaleń przewlekłych. W okresie leczenia zaleca się unikanie wysiłku fizycznego i stosunków płciowych. Przy ostrych zapaleniach, szczególnie u pacjentów w starszym wieku, może dojść do konieczności usunięcia jądra i/lub najądrza.

Nieleczone zapalenie jądra może doprowadzić do ropnia jądra, a w skrajnych przypadkach do jego martwicy. W kontekście niepłodności zapalenie jądra i najądrza może powodować zaburzenia spermatogenezy (produkcji plemników), a także zablokowanie kanalików jądra i dróg wyprowadzających plemniki, co może objawiać się ich brakiem w nasieniu (azoospermią) lub obniżeniem ich liczby. Obecność stanu zapalnego (bakterii jak i leukocytów) w nasieniu może mieć wpływ na jakość nasienia a przez to na płodność.

Opracowanie: Eliza Filipiak (dr n. med.)

Z0BACZ TAKŻE

Przyczyny niepłodności męskiej – systematyka

Przyczyny przedjądrowe Hipogonadyzm hipogonadotropowy Nadmiar androgenów (czyli męskich hormonów... Więcej →

Stany zapalne w męskim układzie rozrodczym

W męskim układzie rozrodczym zdarzają się zarówno zapalenia jąder, którym zwykle towarzyszą zapalenia... Więcej →

Lekarze androlodzy w Polsce

Obecnie w Polsce nie jest oficjalnie uznana specjalizacja lekarska z andrologii. Nie ma też oficjalnie tzw.... Więcej →