Poronienia nawykowe i problemy z płodnością – immunofenotypowanie jako pożyteczne narzędzie diagnostyczne

Gdy przyczyny niepłodności, takie jak czynniki genetyczne, hormonalne, anatomiczne czy infekcyjne zostaną wykluczone, a mimo to nie udaje się zdiagnozować przyczyny poronień, obumarcia płodu, czy braku ciąży, warto zwrócić się w stronę diagnostyki układu odpornościowego, którego nadmierna aktywacja nierzadko bywa przyczyną niepowodzeń uzyskania i utrzymania upragnionej, prawidłowej ciąży.  

Podejrzewa się, że zaburzenia o podłożu immunologicznym mogą stanowić 65-70% wszystkich poronień nawracających. Do diagnostyki układu odpornościowego rutynowo włączane są badania w kierunku zespołu antyfosfolipidowego, obecności przeciwciał przeciwplemnikowych czy przeciwjądrowych. Coraz częściej zlecane są również badania immunofenotypowe limfocytów krwi obwodowej wnoszące wiele cennych informacji niedostępnych przy zlecaniu innych badań laboratoryjnych z zakresu immunologii.

Krążące we krwi białe krwinki, ze względu na swoją budowę oraz zadania, które pełnią w naszym organizmie, można podzielić na kilka grup. Jedną z nich stanowią limfocyty, a obecność cząstek na ich powierzchni (zwanych markerami) oraz różne funkcje, które pełnią sprawiają, że komórki te są rozdzielane na określone typy. Zaburzenia proporcji pomiędzy poszczególnymi populacjami limfocytów mogą sugerować, że mamy do czynienia z immunologicznym podłożem poronień nawykowych bądź niepowodzeniami uzyskania ciąży- czy to drogą naturalną czy też rozrodem wspomaganym (np. in vitro). Wyniki badań immunofenotypowych mogą być również sugestią dla lekarza, który zastosuje odpowiednie leczenie nieco modyfikujące pracę układu odpornościowego.

Komórki, których liczba, stężenie i proporcja oceniane są zazwyczaj w badaniu immunofenotypowym limfocytów krwi obwodowej, posiadają następujące markery: CD3⁺, CD3⁺CD4⁺, CD3⁺CD8⁺, CD19⁺, CD19⁺CD5⁺, CD16⁺CD56⁺.

Komórki CD3⁺ – limfocyty T – to jedne z głównych komórek układu odpornościowego. Ich poziom może być niski w przypadku niedoborów odpornościowych, a w granicach zakresów referencyjnych- u osób zdrowych. Wśród pacjentek, u których dochodzi do nawracających poronień, poziom tych komórek jest często zawyżony.

Komórki CD3⁺CD4⁺ – limfocyty T pomocnicze – komórki w tej grupie dzielimy na Th1 oraz Th2. Limfocyty Th1 biorą udział w odpowiedzi przeciwko obcym cząstkom, takim jak np. wirusy. Aktywne komórki Th1 wydzielają cytokiny- substancje podobne do hormonów, które pobudzają organizm do walki z obcymi komórkami. Limfocyty Th2 również syntetyzują cytokiny, jednak działają one przeciwzapalnie i wyciszająco. Odpowiedni stosunek cytokin pochodzących z Th1 i Th2 jest niezbędny do zachowania prawidłowej ciąży.

Komórki CD3⁺CD8⁺ – limfocyty T cytotoksyczne – limfocyty te odpowiedzialne są za usuwanie nieprawidłowych oraz zainfekowanych komórek. Rzadko zdarza się, by było one podwyższone u pacjentek z problemem płodności.

Komórki CD19⁺ – limfocyty B – główne komórki wytwarzające przeciwciała. U pacjentek z immunologicznym podłożem niepłodności lub z nawracającymi poronieniami, limfocyty B są często w górnych granicach wartości referencyjnych bądź są podwyższone.

Komórki CD19⁺CD5⁺ – to jedna z populacji limfocytów B. Komórki te uczestniczą w odpowiedziach autoimmunologicznych (czyli reakcjach przeciwko komórkom i tkankom własnego ciała). Pacjentki z podwyższonymi wartościami tych komórek narażone są na choroby zapalne tarczycy oraz przedwczesną menopauzę.

Komórki CD16⁺CD56⁺ – komórki NK – identyfikują oraz niszczą obce i nieprawidłowe komórki. Występują zarówno we krwi jak i w endometrium. Zbyt wysoki poziom komórek NK obserwowany jest często u pacjentek z nawracającymi poronieniami.

Oprócz liczby i procentowej zawartości komórek znaczenie ma również proporcja CD4/CD8, która w immunologicznych przyczynach niepłodności często przekracza zalecane zakresy.

Przykładowe wyniki znajdują się poniżej:

1). Wynik prawidłowy

2). Wynik nieprawidłowy pacjentki „A” – zbyt wysoki poziom komórek NK, które działają bardzo agresywnie np. w stosunku do zarodka

3). Wynik pacjentki „A” po 2 miesięcznym leczeniu wyciszającym układ odpornościowy

Diagnostyka nadreaktywnego układu odpornościowego, podobnie jak pozostała diagnostyka przyczyn niepłodności, jest złożona. Warto jednak sięgnąć w tym kierunku, gdyż jest to coraz powszechniej diagnozowany problem. Niepłodność immunologiczna to dowód na to, że przeszkodą w zajściu w ciążę bywa również własny system odpornościowy. Wykonując badania z zakresu immunologii sprawdzamy, czy nasz układ odpornościowy stwarza środowisko przyjazne rozwojowi dziecka.

Opracowanie:
mgr Barbara Kordalska, diagnosta laboratoryjny
mgr Edyta Kruzel-Szwaczka, specjalista z laboratoryjnej diagnostyki medycznej
Laboratorium CYTOLAB